چرا وعده های پوپولیستی به برنامه محوری برخی نامزدها تبدیل شده؟/ کاهش تورم سیاست درست دولت یازدهم

در حقیقت تعداد قابل ملاحظه یارانه بگیران که بخش اعظم جمعیت کشور را در بر می گیرد سبب شده است تا این وعده در شمار مهمترین وعده انتخاباتی برخی نامزدها قرار گیرد. اما آیا این وعده انتخاباتی در باز کردن گره مشکلات اقتصادی مردم کارایی دارد؟
«هوشیار رستمی» کارشناس و تحلیلگر مسایل اقتصادی در میزگرد ایرنا با موضوع «وضعیت اقتصادی کشور در چهار سال گذشته» این وعده را در شمار وعده های پوپولیستی و عوام فریبانه دانست و گفت: این وعده ها ناشی از فقر سواد نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری است و نشان می دهد آنها تفاوت اقتصاد خرد و کلان را نمی دانند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

**از بین رفتن هارمونی اقتصاد، میراث به جا مانده برای دولت یازدهم
رستمی در مورد اینکه میراث دولت های نهم و دهم برای دولت یازدهم چه بود گفت: از بین رفتن تعادل و هارمونی اقتصاد کشور مهمترین میراث به جا مانده برای دولت روحانی بود.
وی افزود: به عنوان مثال، یک موضوع ساده ای در اقتصاد وجود دارد که نرخ سود سپرده باید بالاتر از نرخ تورم باشد تا مردم ترغیب به سرمایه گذاری در بانک ها شوند، اما در دولت گذشته، این روند، معکوس شد و میزان تورم بالاتر از نرخ سود سپرده قرار گرفت.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: بانک ها نیز مجبور بودند به دلیل تکالیف سنگینی که به آنها شد، تسهیلات را با نرخ سود پایین تر به متقاضیان پرداخت کنند که برای آنها سود نداشت.
به گفته رستمی در سال های 1384 تا 1388 پایه پولی کشور 36 درصد افزایش یافت اما نقدینگی 27 درصد بالا رفت که برای نخستین بار در جهان بود که چنین موضوعی اتفاق می افتاد و رشد نقدینگی کمتر از پایه پولی بود.
این تحلیلگر اقتصادی یادآور شد: این مسایل نشان می دهد نظام و تعادل اقتصادی از بین رفته بود.
وی به تبار شناسی دولت ها اشاره کرد و گفت: موضوع جالب توجه این است که معمولا رئیسان جمهوری در دور اول ریاست جمهوری، محافظه کارانه عمل می کنند، زیرا تمایل ندارند پایگاه رای خود را تخریب کنند.
رستمی اضافه کرد: به طور معمول، رییسان دولت در دور دوم ریاست جمهوری، تصمیمات شجاعانه تری را اتخاذ می کنند، اما این روند نیز در دولت سابق از بین رفت.
وی ادامه داد: نرخ مشارکت اقتصادی (حاصل تقسیم جمعیت فعال بر جمعیت در سن کار است) در 1384 تا 1388 نزدیک 40 درصد بود و در سال های 1388 تا 1392 به 38 درصد کاهش یافت.
این کارشناس اقتصادی با بیان این که در این دوره زمانی علاوه بر کاهش نرخ مشارکت اقتصادی، نرخ بیکاری افزایش یافته است، گفت: در دولت سابق، با دولتی سروکار داشتیم که تناقض زیادی داشته و سازوکارهای اقتصادی را قبول نداشت.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: حتی در زمان استقرار دولت یازدهم، معضل هایی مانند آب، محیط زیست و صندوق های بازنشستگی نیز وجود داشت.
رستمی با بیان اینکه تبدیل رکود به رونق در بخش های مختلف به جز بخش مسکن نیز اهمیت فراوانی دارد، اضافه کرد: وجود تورم، فرایند سرمایه گذاری را سخت می کند.
وی درباره تاثیر نرخ ارز بر رونق صنایع گفت: اکنون 85 درصد واردات به کالاهای واسطه ای تعلق دارد، برخی تصور می کنند اگر نرخ ارز بالا برود، صادرات رونق می گیرد اما بررسی ها نشان می دهد این موضوع درست نیست.
رستمی اضافه کرد: در طول سال های مختلف از صنایع، به صورت غیر هدفمند و از طریق تعرفه ها حمایت کرده ایم، که باعث رشدنکردن آنها شد به گونه ای که در زمان وقوع مشکل، قدرت رقابت خود را از دست می دهند.
وی ادامه داد: در فاصله سال های 1384 تا 1392 مشکل اعتماد به نفس کاذب وجود داشت، فکر می کردند الهاماتی به آنها می شود، بنابراین برای خودشان قاعده بازی راه انداخته بودند.
رستمی تاکید کرد: این مسایل در اقتصاد بین الملل مطرح نیست، مثلا اکنون بانک ها در کشور کمونیستی چین از همان روش های بانک های امریکایی استفاده می کنند.
وی با بیان اینکه دولت در فاصله سال های 1384 تا 1392 قاعده بین المللی را نمی شناخت و برایش اهمیت نداشت، افزود: این موضوع باعث چالش هایی در تعاملات بین المللی اقتصادی شد. در سال های گفته شده هم مشکل سوء مدیریت اقتصادی بود و هم معضل تحریم که در واقع ریشه در سوءمدیریت سیاسی داشت.
رستمی به معضلات اقتصادی سال های 84 تا 92 اشاره کرد و گفت: این موضوع ناشی از انتخاب سیاسی مردم بود، اما باعث شد که در نهایت، انتخاب های سیاسی مردم در سال 1392 هوشمندانه تر شود.
این کارشناس اقتصادی افزود: شاخص های اقتصاد مقاومتی در سال های گفته شده نشان می دهد شاخص های اقتصادی کاملا نزولی بوده است و ما دولت دیگری می خواهیم مستقر شود تا به شرایط سال 1384 برسیم.
رستمی یادآور شد: حتی دولت پس از جنگ هم شرایطی را که دولت یازدهم تحویل گرفت، نداشت زیرا در دوران جنگ، فقط کشور خراب شده بود اما سایر سازوکارها کار می کرد، اما سال 1392 همه چیز مختل شده بود.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد، به نظر می رسد که می شود به تیم فعلی دولت فرصت دیگری داد.

** در دولت قبل شارلاتانسیم در حوزه رفاه نهادینه شد
«علیرضا عبدالله زاده » فارغ التحصیل دانشگاه هاروارد در حوزه سیاست گذاری توسعه نیز در این میزگرد گفت: حوزه رفاه اجتماعی از اهمیت بالایی برای سیاستمداران برخوردار است، زیرا داشتن یک زندگی شرافتمندانه یک مطالبه عمومی از دولت هاست.
وی افزود: در گذشته دولت هایی که به این حوزه توجه نکردند، ضربه خوردند؛ مثال بارز آن دولت های پیش از انقلاب که با وجود رشد درآمدهای نفتی کشور، توزیع ثروت در جامعه عادلانه نبود و این موضوع به نابرابری های اجتماعی و نارضایتی دامن زد ،که از آن به عنوان یکی از عوامل اثرگذار بر وقوع انقلاب اسلامی در ایران یاد می کنند.
عبدالله زاده یادآور شد: حوزه رفاه بویژه در زمان انتخابات برای رای گیری بسیار مورد سوء استفاده رفتارها و اندیشه های پوپولیستی قرار گرفته است؛ در دولت های نهم و دهم این نوع سوء استفاده به سطح بالاتری رسید و سنگ بنای رفتارهایی را گذاشت که هنوز هم ادامه دارد.
وی طرح وعده هایی چون پرداخت یارانه 2 میلیون و 500 هزار ریالی (250 هزارتومان) به بیکاران تحت عنوان کارانه را در همین راستا ارزیابی کرد و گفت: به جای فراهم کردن زمینه شکوفایی استعداد انسان ها می خواهند به افراد بیکار حقوق پرداخت کنند تا استعدادهایش شکوفا نشود.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: این شیوه پوپولیسم در اقتصاد ایران ماندگار شده و سال ها اینگونه رفتارها ادامه خواهد داشت.
عبدالله زاده افزود: باید از این دوستان پرسید که قرار است این پول ها از جیب چه کسی پرداخت شود؛ این پول ها حتی دیگر از جیب نفت هم پرداخت نمی شود، بلکه از مالیاتی است که مردم می پردازند زیرا اکنون وضع درآمد دولت به شکلی است که بیشتر از نفت ، از مالیات مردم تامین می شود.
کارشناس ارشد اقتصادی یادآور شد: در سال 1393 دولت توانست 500 هزار میلیارد ریال نفت بفروشد در حالی که در سال های 94و 95 درآمد مالیاتی دولت از نفت پیشی گرفت که از زمان ملی شدن صنعت نفت بی سابقه بود. از این رو مردم باید بدانند سیاستمدارانی که وعده توزیع پول را در قالب های مختلف می دهند، در حقیقت از جیب مردم برداشت می کنند.
عبدالله زاده یادآور شد: در دولت قبل که وزارتخانه تعاون، کار و رفاه اجتماعی شعار دورکاری را برای کارمندان سر می داد، 450 هزار نفر استخدام کرد؛ یا اینکه آنقدر از صندوق های بازنشستگی برداشت های ناصحیح داشتند که به ورشکستگی رسیدند.
با این کار، منابع صندوق های بازنشستگی که از حق بیمه میلیون ها نفر تامین می شود را برای اجرای برنامه های پوپولیستی هزینه کردند که باید گفت این کارها نوعی نهادینه شدن شارلاتانیسم در حوزه رفاه است.

** پوشش های بیمه ای به بیراهه رفته بودند
این استاد دانشگاه به برنامه بیمه برخی اقشار از جمله کارگران ساختمانی، قالیبافان، رانندگان و .... در دولت قبل اشاره کرد و گفت: آشفته بازار به حدی بود که حتی برخی کارمندان که به صندوق بازنشستگی کشوری حق بیمه پرداخت می کردند، خود را در فهرست بیمه کارگران ساختمانی جا کرده بودند تا از این شیوه نیز یک مستمری از صندوق تامین اجتماعی دریافت کنند.
عبدالله زاده با بیان اینکه در دو دهه گذشته قاعده بازی عوض شده، تاکید کرد: در سایه سوء استفاده از منابع برای رای گرفتن و غبار آلود شدن فضای سیاست گذاری ها، سازمان ها و ارگان های دولتی نیز بیش از گذشته ناکارآمد شدند.
وی اظهار داشت: به نظر می رسد مجموع سیاست هایی که پیش از دولت یازدهم در کشور وجود داشت، نتوانست توانمندی انسان ها را برای شکوفا شدن استعدادهایش فراهم کند.
عبدالله زاده یادآور شد: بررسی ها نشان می دهد 60 درصد فقرایی که در شهرها زندگی می کنند و 40 درصد فقرای ساکن در روستاها افراد بی قابلیتی نیستند اما جهت گیری سیاست ها به شکلی نبود که استعدادهای آنها شکوفا شود و به افراد توانمند جامعه تبدیل شوند.

** بحران زمینه ساز تحول/ سیستم رفاه اجتماعی در دولت یازدهم متحول شد
این کارشناس ارشد حوزه رفاه اجتماعی با یادآوری اینکه دولت یازدهم، فعالیت خود را در شرایط بحرانی آغاز کرد و گفت: وجود بحران زمینه ساز خلاقیت دولت روحانی برای ساماندهی منابع و هزینه های خود شد.
وی افزود: برای نمونه از آذر ماه1393 که قیمت نفت به یک باره در بازارهای جهانی افول کرد، دولت به دلیل کاهش درآمدها، به فکر کاهش هزینه های خود افتاد؛ یکی از ایده ها این بود 2 ماه یارانه مردم قطع شود. بررسی ها نشان می داد این یارانه ها تنها 5 درصد هزینه یک فرد ثروتمند را تشکیل می داد اما برای خانوارهای فقیر این عدد به 45 درصد هزینه ها می رسید یعنی اگر یارانه دو ماه آنها قطع می شد، معادل یک ماه هزینه زندگی آنها بود.
عبدالله زاده ادامه داد: همین امر سبب شد تا پایگاه اطلاعاتی رفاه ایرانیان شامل اطلاعات مربوط به درآمدها و دارایی خانوارها شکل گیرد که می توان آن را یکی از مهمترین زیررساخت های حکمرانی در قرن بیست و یکم قلمداد کرد.
به گفته این استاد دانشگاه، اکنون اطلاعات 23 میلیون خانوار و 80 میلیون نفر جمعیت کشور به دقت در این پایگاه جمع آوری شده و حتی سیاست گذاران رفاه اجتماعی توانسته اند فقرا را بر اساس میزان نیاز و سطح برخورداری آنها طبقه بندی کنند و بر اساس نیاز آنها برنامه حمایتی تدوین کنند در حالی که در گذشته تنها تعریف از خانوارهای نیازمند، افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی بود.
وی گفت: در قالب همین پایگاه داده ها 125 هزار کودک بازمانده از تحصیل در کشور شناسایی شد؛ در حالی که سیاستگذاران تصور می کردند دوری از مدرسه علت ترک تحصیل این کودکان است و هزینه های بالایی را صرف ساخت مدرسه در مناطق مختلف می کردند، امروز مشخص شده که معلولیت و فقر عامل اصلی است.
عبدالله زاده درباره برنامه هدفمندی یارانه ها اظهار داشت: اجرای این قانون هرچند اشکالاتی به اجرای آن وارد است، اما یک نکته داشت و آن اینکه ارتباط دولت مرکزی را با مردمی که شاید هیچگاه برای امور عمومی حتی به پلیس هم مراجعه نبودند و یا در مرزها زندگی می کردند، برقرار کرد و یک مفهوم ملت را شکل داد.

**سه تحول جدید حوزه رفاه در دولت یازدهم
این کارشناس اقتصادی ارتباط مستقیم با مردم برای شناسایی نیازها، نظارت دقیق بر پوشش های بیمه ای و اولویت بندی نیاز خانوارها را از دستاوردهای دولت یازدهم در حوزه رفاه اجتماعی دانست و گفت: در این دولت 14 دوره سبد کالا بین خانوارهای هدف توزیع شده است.
وی افراد برخوردار از سبد کالا را 9 میلیون نفر ارزیابی کرد و افزود: تغییر شیوه تخصیص سبد کالا، از تهیه کالاهای اساسی به پرداخت منابع مالی به افراد تحت پوشش سبب شده تا 30 درصد در این بخش صرفه جویی شود و خانواده ها نیز با اطمینان بیشتری خرید کنند.
عبدالله زاده ابراز امیدواری کرد دولت دوازدهم نیز با بهره برداری مفید از این پایگاه اطلاعاتی، منابع محدود در حوزه رفاه اجتماعی را مدیریت کرده و بهتر به دست نیازمندان برساند.

**قطار توسعه بار دیگر به راه افتاد
این اقتصاددان گفت: اقتصاد ملی همچون قطاری است که هر قدر لوکوموتیو بهتری داشته باشد، بهتر حرکت می کند اما مشکل این است که عده زیادی هنوز سوار این قطار نشده اند و کمتر از آن بهره برده اند.
عبدالله زاده تاکید کرد: البته عده ای هم آمدند تا بقیه را هم سوار قطار کنند اما لوکوموتیو را خراب کردند؛ مردم حق دارند زندگی شرافتمندانه داشته باشند و این مسئولیت دولت هاست که همه را سوار قطار کنند، به حرکت قطار کمک کنند و البته لوکوموتیو را سالم نگه دارند.
وی گفت: برخی تصور می کردند که قطار به خوبی حرکت می کند و حتی با سرعت هم با آن جلو رفتند اما زمانی که تحریم ها رخ داد، تازه متوجه شدند که مشکلات بیسار است.
صاحبنظر ارشد اقتصادی گفت: امروز باید مطالبه مردم طوری باشد که قطار درست کار کند و عده زیادی از مردم هم بتوانند سوار آن شوند که لازمه آن تداوم اصلاحات اقتصادی کشور شامل نظام ارزی، توزیع یارانه، جلوگیری از فرار مالیاتی، قاچاق کالا و ... است.
عبدالله زاده اظهار داشت: همین که میزان تولید نفت در اسفند سال 1395 به سطح سال 1389 بازگشت و در فروردین ماه امسال بعد از 12 سال میزان برداشت ما از پارس جنوبی با قطر برابر شد، نشان می دهد لوکوموتیو تازه روشن شده است.

**توقف صنعتی زدایی و رشد بی رویه واردات با حذف سیاست ثبات نرخ ارز رسمی
سید«محمدحسین صادق الحسینی» کارشناس و تحلیلگر مسائل اقتصادی نیز در این میزگرد گفت: دولت یازدهم در سال 1392 با توقف سیاست تثبیت